Μία από τις πιο συχνές επιπλοκές που μπορεί να εμφανιστούν στους χρήστες καθετήρων είναι η απόφραξη τους. Οι αποφράξεις του καθετήρα συχνά σχηματίζονται από τη συσσώρευση μετάλλων, αλάτων και κρυσταλλικών εναποθέσεων που μπορούν να βουλώσουν τις οπές στην άκρη του καθετήρα, εμποδίζοντας την ολοκληρωμένη αποστράγγιση των ούρων από την ουροδόχο κύστη.
Τις περισσότερες φορές ένας βουλωμένος καθετήρας φαντάζει ως ένα μικρό εμπόδιο αλλά μπορεί πολύ εύκολα να εξελιχθεί σε πλήρη απόφραξη. Τις περισσότερες φορές, αυτά τα “μπλοκαρίσματα” επηρεάζουν τους μακροχρόνιους χρήστες μόνιμου καθετήρα.
Η τοποθέτηση ενός μόνιμου καθετήρα (π.χ. Foley) μπορεί να δημιουργήσει διάφορες επιπλοκές όπως:
- ουρολοιμώξεις,
- συσπάσεις της ουροδόχου κύστης,
- επικάλυψη του καθετήρα με άλατα και
- αδυναμία αφαίρεσης του καθετήρα.
Όπως και με άλλα ουρολογικά ζητήματα, είναι σημαντικό να επιλυθεί άμεσα η απόφραξη του καθετήρα. Τα ανεπίλυτα μπλοκαρίσματα μπορεί να οδηγήσουν σε πόνο, κατακράτηση ούρων, λοιμώξεις της ουροδόχου κύστης και των νεφρών και μπορεί τελικά να επιτρέψουν στα ούρα να ρέουν πίσω στα νεφρά, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρά νεφρικά προβλήματα ή λοιμώξεις της κυκλοφορίας του αίματος, όπως νεφρική ανεπάρκεια και σήψη.
Γιατί συγκεντρώνονται άλατα στους καθετήρες ούρων
Η κυριότερη αιτία δημιουργίας επικαλύψεων στον καθετήρα είναι οι διάφορες ουρολοιμώξεις που προκαλούνται από μικρόβια και βακτήρια που παράγουν ουρεάση, με συνήθη ύποπτο το Proteus mirabilis, ένα gram αρνητικό βακτηρίδιο που αποτελεί συστατικό της φυσιολογικής χλωρίδας.
Ο “πρωτέας” εκτός από ουρολοιμώξεις, προκαλεί σπανιότερα κοιλιακές – πυελικές λοιμώξεις, πνευμονία, μηνιγγίτιδα, οστεομυελίτιδα, ενδοκαρδίτιδα, απόστημα εγκεφάλου & σήψη.
Αυτά τα μικρόβια εποικίζουν τον καθετήρα δημιουργώντας μία βιομεμβράνη που ονομάζεται βιοφίλμ (biofilm). Στη συνέχεια η ουρεάση που παράγουν τα μικρόβια μετατρέπει την ουρία των ούρων σε αμμωνία με αποτέλεσμα να γίνονται αλκαλικά. Το αλκαλικό περιβάλλον οδηγεί στον σχηματισμό κρυστάλων ασβεστίου και φωσφορικού μαγνησίου, δημιουργώντας μία κρυσταλική βιομεμβράνη η οποία τελικά φράζει τον καθετήρα.
Οι επικαλύψεις αλάτων είναι εξαιρετικά προβληματικές στην αντιμετώπιση και τις συναντούμε σε δύο μορφές.
- Επικαλύψεις στην εσωτερική επιφάνεια του καθετήρα που τις περισσότερες φορές προκαλούν βούλωμα του καθετήρα.
- Επικαλύψεις στην εξωτερική επιφάνεια που δημιουργούν υπόστρωμα για να αναπτυχθούν μικρόβια και να σχηματιστούν πέτρες. Οι επικαλύψεις αλάτων στο μπαλόνι του καθετήρα μπορεί να δυσκολέψουν το ξεφούσκωμα του μπαλονιού και την αφαίρεση του καθετήρα.
Είναι ο καθετήρας μου βουλωμένος;
Εάν χρησιμοποιείτε υπερηβικό ή μόνιμο καθετήρα Foley και ο ουροσυλλέκτης σας παραμένει άδειος, τότε δεν είναι απολύτως σίγουρο ότι πρόκειται για απόφραξη καθετήρα.
- Ελέγξτε τα εσώρουχά σας.
Τα εφαρμοστά ή στενά εσώρουχα μπορεί να εμποδίσουν τη ροή των ούρων στον ουροσυλλέκτη. Είναι προτιμότερο να φοράτε άνετα και φαρδιά εσώρουχα. - Ελέγξτε για στρεβλώσεις.
Καθοδηγήστε τα χέρια σας κατα μήκος του σωλήνα μεταξύ καθετήρα και ουροσυλλέκτη για να ελέγξετε για τυχόν “τσακίσματα” που θα μπορούσαν να εμποδίσουν την ροή των ούρων. - Ελέγξτε τις ταινίες στερέωσης
και βεβαιωθείτε ότι εφαρμόζουν σωστά χωρίς να προκαλούν εμπόδια στο σωληνάκι ή τον ουροσυλλέκτη. - Ελέγξτε τον ουροσυλλέκτη.
Βεβαιωθείτε ότι είναι τοποθετημένος κάτω από το ύψος της ουροδόχου κύστη, είτε κάθεστε ή είστε ξαπλωμένοι, ώστε τα ούρα να μπορούν να ρέουν εύκολα.
Εάν όλα τα παραπάνω φαίνεται να λειτουργούν σωστά αλλά δεν έχετε την επιθυμία να ουρήσετε ή αντιμετωπίζετε πόνους στην κοιλιά, πιείτε δύο ποτήρια νερό και παρακολουθήστε τον καθετήρα σας για 30 λεπτά. Εάν δεν περάσουν ούρα, επικοινωνήστε με το γιατρό σας ή επισκεφθείτε μια ιατρική μονάδα για άμεση βοήθεια.
Παράγοντες που μπορεί να είναι σημάδι απόφραξης ενός καθετήρα
Είναι σημαντικό να δώσετε προσοχή σε αυτά τα προειδοποιητικά σημάδια για να αποτρέψετε την πλήρη απόφραξη του καθετήρα σας.
Βουλωμένος καθετήρας στο μικροσκόπιο.
- Διαρροή καθετήρα.
Εάν υπάρχουν ούρα έξω από τον καθετήρα μπορεί να σημαίνει ότι τα ούρα δεν μπορούν να περάσουν μέσω του καθετήρα και αντ’ αυτού διαρρέουν γύρω του. - Κράμπες στο στομάχι.
Ο πόνος και οι κράμπες μπορεί να είναι σημάδι ερεθισμού της ουροδόχου κύστης ή το αποτέλεσμα υπερβολικής πίεσης που ασκείται στην ουροδόχο λόγω δυσκοιλιότητας. - Bακτηριακές λοιμώξεις .
Κάνουν τα ούρα πιο αλκαλικά, οδηγώντας στη δημιουργία αλάτων στο σωληνάκι. - Πρόσθετοι παράγοντες.
Οι θρόμβοι αίματος, οι πέτρες στην ουροδόχο κύστη και στα νεφρά μπορούν επίσης να προκαλέσουν απόφραξη του καθετήρα.
Επιπλοκές βουλωμένου καθετήρα
Ένας βουλωμένος καθετήρας προκαλεί:
- Επίσχεση ούρων.
- Ερεθισμό και συσπάσεις της κύστης με απώλεια ούρων γύρω από τον καθετήρα.
- Πόνο στα γεννητικά όργανα.
- Δυσκολία αφαίρεσης του καθετήρα που μπορεί να προκαλέσει τραύμα στη ουρήθρα.
Σε πολύ δύσκολες περιπτώσεις μπορεί να χρειαστεί κυστεοτομή για τη αφαίρεση ενός βουλωμένου καθετήρα ενώ εχουν περιγραφεί ακόμα και περιπτώσεις ενδοσκοπικής ή εξωσωματικής λιθοτριψίας.
Πρόληψη απόφραξης καθετήρα
Μείνετε ενυδατωμένοι
Η κατανάλωση άφθονων υγρών μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη της συσσώρευσης μετάλλων στα ούρα καθώς και στην πρόληψη του γενικού ερεθισμού της ουροδόχου κύστης. Η κατανάλωση υγρών οδηγεί σε αυξημένη παραγωγή ούρων που βοηθάει επίσης στον μηχανικό καθαρισμό των ούρων από μικρόβια. Συνίσταται να αποφεύγετε το αλκοόλ, τους όξινους χυμούς και την καφεΐνη επειδή είναι είναι αφυδατωτικά.
Διατηρήστε την υγιή πρόσληψη φυτικών ινών
H κατανάλωση φυτικών ινών βοηθά να αποφύγετε τη δυσκοιλιότητα που μπορεί να ασκήσει άμεση πίεση στην ουροδόχο προκαλώντας απόφραξη του καθετήρα.
Τηρείτε τα κατάλληλα υγειονομικά πρωτόκολλα
Δηλαδή σχολαστικό πλύσιμο των χεριών σας πριν χειριστείτε τον καθετήρα, άνοιγμα της συσκευασίας του καθετήρα ακριβώς πριν την εισαγωγή αλλά και καθαρισμός της περιοχής με ένα ζεστό πανί πριν και μετά την εισαγωγή του καθετήρα.
Πλύσεις του καθετήρα
Οι πλύσεις του καθετήρα με άσηπτη τεχνική μπορούν να καθαρίσουν το ίζημα που έχει σχηματιστεί στην ουροδόχο κύστη. Η πιο σύγχρονη και αποτελεσματική μέθοδος γίνεται με διάλυμα Suby G, το οποίο να καθαρίζει τα τοιχώματα του καθετήρα αλλά και μειώνει το μικροβιακό φορτίο.
Αφαιρέστε νωρίτερα τον μόνιμο καθετήρα εάν είστε επιρρεπείς
Δώστε ιδιαίτερη προσοχή στο πόσο συχνά βουλώνει ο καθετήρας σας και σε τι οφείλεται. Συμβουλευτείτε τον γιατρό σας σχετικά με την την περίοδο αλλαγής αλλά και αν είναι εφικτό να αλλάξετε τον τύπο του καθετήρα.
Ελέγξτε το pH των ούρων σας για υψηλά αλκαλικά επίπεδα
Τα επίπεδα pH των ούρων μεταξύ 4,5 και 8 θεωρούνται φυσιολογικά, αλλά οτιδήποτε κάτω από 6,7 μπορεί να αυξήσει τις πιθανότητες απόφραξης καθετήρα. Τα κιτρικά άλατα και το νάτριο μπορούν να βοηθήσουν σημαντικά στο να γίνουν τα ούρα λιγότερο αλκαλικά.