Είναι πολύ πιθανό να μην είστε εξοικειωμένοι ή να μην έχετε ξανακούσει τον όρο βιοφίλμ. Σίγουρα όμως, όσο περίεργο και αν σας ακούγεται, έχετε συναντήσει ή έχετε έρθει σε επαφή με αυτό στη ζωή σας! Πώς;
Η πλάκα που σχηματίζεται στα δόντια σας και προκαλεί τερηδόνα αποτελεί έναν μόνο τύπο βιοφίλμ. Επίσης, ακόμη και σε μια βόλτα σας σε κάποιο ρέμα ή ποτάμι μπορεί να έχετε γλιστρήσει σε βράχους επικαλυμμένους από αυτό!
Όταν ένα τραύμα εξακολουθεί να σας ταλαιπωρεί και να επιμένει, παρά τη σχολαστική περιποίηση και την προσοχή που δίνετε σε αυτό, είναι λογικό να αναρωτιέστε που μπορεί να οφείλεται αυτή η επιπλοκή… Η απάντηση συχνά βρίσκεται στην παρουσία του βιοφίλμ, η οποία καθυστερεί την επούλωση των πληγών σας!
Τι Είναι Όμως το Βιοφίλμ και Γιατί Είναι Επικίνδυνο για τις Πληγές σας;
Τα βακτηριακά βιοφίλμ είναι αποικίες βακτηρίων που συχνά προσκολλώνται σε μια επιφάνεια αλλά και μεταξύ τους, ενώ παράλληλα βρίσκονται ενσωματωμένα σε μια αυτοπαραγόμενη μήτρα, τη λεγόμενη μήτρα βιοφίλμ (biofilm matrix). Οι αποικίες αυτές, δημιουργούνται από πολλούς παθογόνους μικροοργανισμούς και στόχος τους είναι η αύξηση της προστασίας από εξωτερικούς παράγοντες. Ταυτόχρονα, ενώ η εν λόγω η μήτρα παρέχει προστασία από το περιβάλλον, τα βακτήρια χρησιμοποιούν με τη σειρά τους διάφορες στρατηγικές επιβίωσης για να αποφύγουν τα αμυντικά συστήματα του ξενιστή. Με τον τρόπο αυτό, καταφέρνουν να προσπερνούν μηχανισμούς του ανοσοποιητικού μας συστήματος και να παραμένουν στην επιφάνεια των τραυμάτων ακόμη πιο ανθεκτικά! Είναι επομένως κατανοητό πώς η “δύναμη” τους ολοένα και αυξάνεται, επιμολύνοντας συνεχώς την πληγή σας.
Πρόσφατες έρευνες αποκάλυψαν, ότι οι βακτηριακές αυτές κοινότητες εμφανίζουν ιδιότητες, συμπεριφορές και στρατηγικές επιβίωσης που υπερβαίνουν κατά πολύ τις δυνατότητές τους ως μεμονωμένα βακτήρια. Για παράδειγμα, τα βακτήρια που έχουν σχηματίσει μια αποικία είναι φυσικά ανεκτικά σε δόσεις αντιβιοτικών έως και 1.000 φορές μεγαλύτερες από δόσεις που σκοτώνουν τα πλαγκτονικά βακτήρια.
Σύμφωνα λοιπόν με τα παραπάνω, η πολύπλοκη δομή του βιοφίλμ αλλά και τα διαφορετικά χαρακτηριστικά των μικροοργανισμών από τους οποίους δημιουργείται, εξηγούν την υψηλή αντοχή τους σε διάφορες βακτηριοκτόνες ουσίες, συμπεριλαμβανομένης και της αντοχής στα αντιβιοτικά. Μέσω της ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ διαφορετικών ειδών, τα βακτήρια διδάσκουν το ένα το άλλο να γίνονται ανθεκτικά ενάντια στα αντιβιοτικά. Ως αποτέλεσμα, το βιοφίλμ καθίσταται αδιαπέραστο από αντιβιοτικά (τοπικά ή από του στόματος λήψη), κοινά αντισηπτικά ή άλλα σκευάσματα. Παράλληλα, μειώνει τις χρόνιες φλεγμονώδεις αποκρίσεις οι οποίες αποσκοπούν στην απομάκρυνση του μικροβιακού φορτίου.
Άρθρο που δημοσιεύθηκε στο Science Direct, αναφέρει ότι το βιοφίλμ εμπλέκεται στην παθογένεση χρόνιων ασθενειών, ιδιαίτερα λοιμώξεων που σχετίζονται με τη χρήση καθετήρων, παροχετεύσεων αλλά και τοποθέτησης εμφυτευμάτων. Αποτελεί επίσης σοβαρό πρόβλημα σε περιπτώσεις ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων.
Το αποτέλεσμα ολόκληρης αυτής της διαδικασίας καθίσταται αρκετά δυσάρεστο και επίπονο για τον ασθενή, αφού ο ίδιος εξακολουθεί να επιβαρύνεται από τη συνεχόμενη λήψη αντιβιοτικών χωρίς αποτέλεσμα ενώ παράλληλα η επούλωση του τραύματος παρατείνεται όλο και περισσότερο!
Ο Σχηματισμός Βιοφίλμ ως Παράγοντας Ανάπτυξης Μικροβίων
Σύμφωνα με το Center for Biofilm Engineering, τα βακτήρια συγκρατούνται μεταξύ τους με ζαχαρούχους μοριακούς κλώνους, που ονομάζονται «εξωκυτταρικές πολυμερείς ουσίες» ή «EPS». Τα κύτταρα παράγουν EPS και συγκρατούνται μεταξύ τους από αυτούς τους κλώνους, επιτρέποντάς τους να αναπτύξουν πολύπλοκες τρισδιάστατες κοινότητες, τις αποικίες δηλαδή, όπως συζητήσαμε παραπάνω.
Πώς ακριβώς δημιουργείται το βιοφίλμ;
Γενικότερα οπουδήποτε υπάρχει ο συνδυασμός υγρασίας, θρεπτικών ουσιών και επιφάνειας, είναι πιθανή και η παρουσία του βιοφίλμ. Εάν το σκεφτούμε, μια ανοιχτή πληγή περιλαμβάνει και τα τρία αυτά στοιχεία, επομένως το περιβάλλον είναι ιδιαίτερα φιλικό για την ανάπτυξη αυτού!
Ο κύκλος ανάπτυξης του, περιλαμβάνει τα εξής τέσσερα (4) στάδια
- αρχική προσκόλληση των μικροβίων σε μια επιφάνεια ή και μεταξύ τους,
- σχηματισμός μικροαποικιών,
- ωρίμανση του βιοφίλμ και τέλος,
- διασπορά.
Ουσιαστικά, τα πλαγκτονικά βακτήρια προσκολλώνται στην επιφάνεια τoυ τραύματος, δημιουργώντας μη αναστρέψιμους δεσμούς. Σε δύο με τέσσερις ώρες εκκρίνεται ένα κολλώδες επίχρισμα το οποίο γίνεται όλο και πιο ανθεκτικό σε αντιβιοτικά και αντισηπτικά μέσα σε 6-12 ώρες. Αναπτύσσεται σε ώριμο βιοφίλμ σε 2 με 3 ημέρες και στη συνέχεια απελευθερώνει βακτήρια στο περιβάλλον τα οποία εγκαθίστανται κάπου αλλού (στάδιο 4). Στην περίπτωση που καταστραφεί μηχανικά ή με τη χρήση αντισηπτικών που δεν μπορούν να διεισδύσουν και να αφαιρέσουν τις βακτηριακές κοινότητες από το τραύμα, αυτές θα αναδημιουργηθούν μέσα σε διάστημα 24 ωρών. Έτσι, θα επιστρέψουν ξανά, με πλήρη ισχύ πριν την επόμενη αλλαγή επιθέματος.
Ποια είναι όμως η λύση;
Η συμπαγής δομή του βιοφίλμ είναι αυτή που το καθιστά ιδιαίτερα επίμονο και δύσκολο να εξαλειφθεί. Η σειρά προϊόντων Prontosan της Bbraun, δημιουργήθηκε με στόχο να αφαιρεί και να αποτρέπει τη συσσώρευση μικροβιακής ύλης στην επιφάνεια του τραύματος.
Το υγρό διάλυμα έκπλυσης τραυμάτων Prontosan Irrigation Solution για την πρόληψη των λοιμώξεων κατηγορίας MD class III, περιέχει έναν μοναδικό συνδυασμό δύο συστατικών, της βεταΐνης που είναι μια επιφανειοδραστική ουσία που καθαρίζει, και της πολυεξανίδης, ένα συντηρητικό που σας επιτρέπει να χρησιμοποιείτε το Prontosan έως και 8 εβδομάδες μετά το πρώτο άνοιγμα προλαμβάνοντας τις μολύνσεις.
* Σύμφωνα με την κατηγοριοποίηση Medical Device της Ε.Ε. (EU MDR), το Prontosan ανήκει στην κλάση III, την υψηλότερη στην κλίμακα. Το προϊόν ενδείκνυται για τις περιπτώσεις με υψηλό κίνδυνο.
Βασικές Αρχές Διαχείρισης του Βιοφίλμ στα Τραύματα
Πηγή: World Union of Wound Healing Societies
Η δράση της Πολυεξανίδης και της Βεταΐνης στα Χρόνια Τραύματα
Πειράματα in-vitro, έχουν δείξει ότι το υγρό διάλυμα έκπλυσης τραυμάτων Prontosan με πολυεξανίδη 0,1% και βεταΐνη 0,1% είναι το μοναδικό στην κατηγορία του που απομακρύνει, διασπά το βιοφίλμ και αποτρέπει την επαναδημιουργία του! Έρευνες έδειξαν ότι το μέγεθος του τραύματος μειώθηκε αισθητά σε διάστημα μόλις 2 εβδομάδων χρήσης.
Η βεταΐνη ανασηκώνει και αφαιρεί τα υπολλείματα και το μικροβιακό φορτίο από το τραύμα, ενώ η πολυεξανίδη είναι ένα πολυμερές με αντισηπτικές ιδιότητες έναντι ευρέος φάσματος μικροοργανισμών.
Tip! Για καλύτερα αποτελέσματα καθαρισμού ξεπλύνετε μουλιάστε και ξεπλύνετε ξανά το τραύμα με Prontosan Wound Irrigation Solution. Η εφαρμογή της γέλης Prontosan Wound Gel X επεκτείνει τη δράση έως και 72 ώρες, ή μέχρι την επόμενη αλλαγή επιθέματος. Το βιοφίλμ δεν μπορεί να αφαιρεθεί με μία μόνο εφαρμογή. Απαιτούνται επαναλαμβανόμενες χρήσεις για βέλτιστα αποτελέσματα.